سفارش تبلیغ
صبا ویژن
 

این وبلاگ آماده پاسخ گویی به تمام سئوالات و شبهات اعتقادی ، قرآنی ، فقهی ، فلسفی و حدیثی می باشد

 

مرداد 1385 - پاسخ به پرسش ها و شبهات فقهی

 

تماس سایت های مشابه قرآنی فلسفی فقهی زنان حدیثی تربیتی اعتقادی

محمد رضا بهروز :: 85/5/4:: 11:9 صبح

 مـنـطـق قرآن و روش پیشوایان اسلام همه گواه بر این است که هر مسلمانى حق دارد به بحث و  بررسى درباره اسرار و فلسفه احکام بپردازد و در این زمینه تفکر و بررسى وسوال کند . 

 امـا این سخن به این معنى نیست که ما بدون هیچ ضابطه و مقیاسى هر چه مى خواهد دل تنگمان  بگوییم و هر کس هر چه به فکرش رسید به نام فلسفه حکم بازگو کند . 

 چـه این که فلسفه بافی هاى نادرست , به اندازه تعبدهاى خشک و ممنوع ساختن از سوال و جواب ,  زیانبخش و خطرناک و غیر منطقى است . 

پس این بحث را چگونه و در چه حدود و تحت چه برنامه هایى باید آغاز و دنبال کنیم ؟

قبلا یادآورى  ایـن نـکـتـه لازم اسـت کـه اجراى دستورات و قوانین دینى همان طور که مى دانیم نه بر جلال و  کـبـریـایـى خدا چیزى مى افزاید و نه مخالفت با آنها از عظمت ومقام او مى کاهد , همان طور که  امیرمومنان علیه السلام نیز مى فرماید : لا تضره معصیه من عصاه و لا تنفعه طاعه من اطاعه نه  عصیان گنهکاران به او زیانى مى رساند و نه اطاعت فرمانبرداران سودى به حال او دارد .  او دریاى بى پایان هستى است .  ما و همه آفریده ها هر چه داریم از اوست .  او چیزى کم ندارد که ما برایش فراهم سازیم و نه ما چیزى داریم که او نداشته باشد و به او بدهیم ,  آن چه به ما مى رسد خزانه اصلى اش پیش اوست و به اندازه معینى که صلاح مى داند به ما مى دهد :  و ان من شى ء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدرمعلوم ; و خزاین همه چیز تنها نزد ماست ; ولى ما  جز به اندازه معین آن را نازل نمى کنیم .  (1)آیـا یـک قـطره آب که از دریاى بیکرانى مایه گرفته , مى تواند چیزى به دریا ببخشدو یا آینه  کوچکى که در برابر آفتاب قرار گرفته , مى تواند به آن نور بدهد .  همه ما انسانها هر قدر قدرت داشته باشیم حکم آن قطره کوچک یا آن آینه را داریم . 

بنابر این , اگر فایده و نتیجه اى در این احکام و مقررات وجود دارد مخصوص ما ومربوط به ماست  از سـوى دیـگـر , مـا نـه تنها جسمیم که هر دستورى از طرف خدا آمده است براى تربیت جسم و.  پـرورش انـدام و مـزایـاى بهداشتى باشد و نه تنها روحیم که همه به خاطر آثارمعنوى آنها تشریع  گردد .  بلکه مجموعه اى هستیم از جسم و جان و روح و تن و طبعا دستورات آسمانى ما جامع میان ماده و  معنى و براى تکمیل هر دو جنبه است . 

 بـنـابـر ایـن , هم آنها که براى همه دستورهاى اسلام تنها در جستجوى فواید طبى وبهداشتى و یا  مـنـافع اقتصادى و مادى هستند و حتى نمازها و نیایش ها و راز و نیازبا خدا را تنها به خاطر اثرات  مـفـیـد روان تـنى و وسیله اى براى تسکین آلام روحى و دردها و اضطرابها مى دانند و جز اینها  نـتـیـجـه اى بـراى آن نـمى جویند گمراهند و هم آنها که حتى استحباب پوشیدن لباس نظیف و  گـرفـتـن ناخن و زدودن تار عنکبوت ونخوردن آب از کوزه شکسته و پرهیز از آبى که خودش یا  دیگرى در آن غسل کرده است را مربوط به آثار اخلاقى و معنوى و روحانى مخصوصى که هنوز سر  پـنـجه علم و دانش آن را نگشوده است مى پندارند در اشتباهند ; بلکه قسمتى از دستورات اسلام  بـیـشـتر به خاطر پرورش اخلاق و تکامل روحى تشریع شده و قسمتى براى نظام زندگى مادى و  بسیارى از آن هر دو جنبه را دارد . 

اکنون برگردیم به اصل سخن و ببینیم بررسى اسرار و فلسفه احکام باید تحت چه ضابطه اى انجام  پذیرد .  بـایـد گـفـت قـوانین و احکام دینى روى هم رفته از چهار دسته بیرون نیست :1 - احکامى که از  هـمان آغاز بعثت پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلم فلسفه آن برهمه آشکار بوده و مردم به تناسب  فـکـر و مـعـلومات خود هر کدام چیزى از آن را درک مى کردند ; منتها براى این که مردم را بطور  عموم موظف به انجام آنها کنند شکل قانونى به آن بخشیدند ; مانند تحریم دروغ , خیانت , تهمت ,  قـتـل نـفـس , سـرقت ,ظلم و ستم , کم فروشى و تقلب ; و امر به عدالت , پاکى , درستى , کمک  بـه سـتـمـدیدگان , کوشش و کار , نیکى به پدر و مادر و بستگان و همسایگان و ماننداینها که هر  کس در هر پایه از معلومات باشد , فلسفه و سر این احکام رادرمى یابد , گو این که هر قدر بر میزان  دانش و آگاهى انسان نسبت به مسائل زندگى افزوده شود اهمیت و اثر این دستورها را بهتر درک  مى کند . 

 2 - احکامى که فلسفه آن بر توده مردم - و گاهى بر دانشمندان آن زمان نیز -روشن نبوده , و در  مـتـن قـرآن یـا سخنان پیشوایان بزرگ دین اشاراتى به اسرار آنهارفته است ; مثلا , شاید مردم آن  عـصـر از فـلـسفه سه گانه ( اخلاقى , اجتماعى ,بهداشتى ) روزه بى خبر بودند ; لذا یک جا قرآن  اشـاره بـه تاثیر تربیتى و اخلاقى آن کرده و مى گوید : لعلکم تتقون و در جاى دیگر امام صادق  عـلـیـه الـسـلام اشـاره بـه تـاثـیر اجتماعى آن کرده و مى گوید : لیستوى به الفقیر و الغنى تا  ثـروتـمـنـدان و مستمندان یکسان زندگى کنند و ثروتمندان از حال گرسنگان آگاه شوند و به  کـمـک آنـها بشتابند و در مورد دیگر پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم مى فرماید : صوموا  تـصـحـوا ; روزه بگیرید تا تن شما سالم گردد ( و مواد مزاحم مصرف نشده و تولید عفونت کننده  بسوزد و از بین برود ) .  نظیر این احکام فراوان است که در متون آیات و احادیث پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم و  اهـل بـیـت - عـلـیهم السلام - به اسرار آنها اشاره شده است وهمان طور که گفتیم کتابى نیز بر  اسـاس جمع آورى این دسته از احادیث به نام علل الشرایع به وسیله یکى از بزرگترین محدثان  ما ( شیخ صدوق ) نگاشته شده است ; و محدث معروف شیخ حر عاملى در کتاب وسائل الشیعه در  آغاز هر فصل , غالبابابى براى بیان فلسفه احکام ذکر کرده است .  ولى توجه به این نکته لازم است که ذکر این اسرار و منافع , با توجه به این که متناسب با سطح فکر  مردم بوده نه به معنى انحصار و محدود بودن فلسفه هاى حکم درآنچه ذکر شده مى باشد و نه مانع  از به کار انداختن اندیشه براى درک بیشتر خواهدبود .  3 - احـکـامـى کـه با گذشت زمان و پیشرفت آگاهى بشر پرده از روى اسرار آنها برداشته شده و  چهره آنها نمایان گشته است و ما مى توانیم آنها را سندهاى زنده اى بر عظمت و اصالت این احکام  آسمانى بدانیم .  مـثلا اثرات زیانبار جسمى و روحى و اجتماعى مشروبات الکلى و حتى اثر گذاردن آن روى ژنها و  جـنینها که امروز از زبان آمار مى توان شنید ; و یا هیجانات عصبى ومرگ و میرهاى ناشى از آن به  خاطر جلسات قمار ; و یا خطراتى که بر اثر تقسیم غیرعادلانه ثروت دامنگیر اجتماعات مى گردد  ; و یـا زیـانهاى غیر قابل انکار اقتصادى واخلاقى رباخوارى که همه را با ارقام ریاضى مى توان روى  کـاغـذ منعکس نمود ; و یامضرات غذاها , آبها و اماکن آلوده که در اسلام بشدت از آن نهى شده ;  هـمـه و هـمـه از ایـن دسته احکام است که گذشت زمان و بالا رفتن سطح فکر بشر پرده از روى  فلسفه آنها کنار زده است و ما مى توانیم بطور حسى آنها را درک کنیم .  ولـى تـوجـه بـه یک موضوع نهایت ضرورت را دارد و آن این که هرگونه افراط و تند روى و پیش  داوریهاى غلط و کوتاه نظریها و بینشهاى کاذب و از همه مهمتر فرضیه هاى ثابت نشده علمى را به  حـسـاب قوانین مسلم علمى گذاردن , ما را در این قسمت فرسنگها از حقیقت دور مى سازد و به  جاى این که به اسرار و فلسفه احکام آشناکند , در بیراهه هاى خطرناکى سرگردان مى نماید ; بنابر  ایـن تا زمانى که علم چیزى را بطور قطع و مسلم اثبات نکند و صورت حسى به خود نگیرد , نباید  اساس بحث درتوضیح فلسفه حکم قرار گیرد .  در آنجا که چیزى نداریم بگوییم اصرار به فلسفه چینى نداشته باشیم و در آنجا هم که چیزى داریم  , هرگز فلسفه حکم را منحصر و محدود در آن معرفى نکنیم .  4 - آخرین دسته از احکام آنهاست که نه از آغاز روشن و بدیهى بوده و نه درلابه لاى متون اسلامى  به اسرار آن اشاره شده و نه تاکنون با گذشت زمان به آن دسترسى یافته ایم .  امورى مانند تعداد رکعات نمازها , یا حد نصاب اجناس نه گانه زکات و یا بعضى ازمناسک حج در  این سرى قرار دارند .  آیا بندگان باید با پیشرفتهاى جدید علم و دانش پرده از روى اینها بردارند ؟آیا آخرین وصى پیامبر  صلى اللّه علیه و آله و سلم مامور توضیح و تفسیر آنهاست .  آیـا ایـنها جنبه انضباطى دارد ؟آیا از اسرارى است که نارسایى علم و دانش بشر شاید در آینده هم  تـوان پـرده بـردارى کـامـل از روى فـلـسفه آنها نداشته باشد ؟ 000 هیچ کدام بر ما معلوم نیست ;  هـمـیـن قدر مى دانیم که دسته چهارم از احکام , به اندازه سه دسته پیشین براى ما قابل احترام و  لازم الاجـراست 000 چه این که همه از یک منبع سرچشمه گرفته و ماموریت آورنده آنها با دلایل  قطعى بر ما ثابت شده است .  


محمد رضا بهروز :: 85/5/4:: 11:1 صبح

برای پاسخ به تمام سؤالات مربوط به فلسفة احکام و اینکه احکام الهی چه سود و نتیجه ای دارد،  بهتر است یک اصل اساسی و قاعدة کلّی دربارة فلسفة احکام بیان کنیم تا در همة‌ موارد قانع کننده باشد.

   ما در زندگی روزانة خود نیز به برخی موارد برخورد می‌کنیم که در آن تعبد به کار رفته و برای ما تعبدی بودن آن‌ها مسلّم است و قابل چرا و اشکال نیست، مثلاً هنگامی که بیمار می‌شویم به پزشک مراجعه می‌کنیم. او نسخه ای که در آن چند نوع دارو نوشته، به ما می‌دهد و دستور می‌دهد از هر کدام هر روز چند عدد مصرف کنیم و از خوردن فلان غذا خودداری کنیم. ما بدون این که از خصوصیات داروها سؤالی بکنیم، دستورهای او را مورد عمل قرار می دهیم ، چرا؟ چون به دانش و تخصص او در رشتة طب معتقدیم و می دانیم که او جز معالجه و بهبود ما منظور دیگری ندارد. همین طور در بسیاری از دیگر امور زندگی،‌ از این نمونه ها به یک نتیجة روشن می رسیم که اگر انسان به دانش کسی ایمان داشته باشد و او را در رشتة خود متخصص بداند ، نیز بداند، که نظر سوئی در کار نیست، قطعاً از دستورهای او در آن رشته (بدون این که توضیحات زیادی بخواهد) عمل می کند،  به خصوص آن که او را حاذق‌ترین پزشک بداند و هیچ اشتباهی را برای او ممکن نداند و از این جهت یقین داشته باشد.

   اکنون از این مقدمه به این نتیجه می رسیم: احکام و مقررات دینی هم نسخه‌هایی است که پیامبران الهی و پیشوایان دین از طرف خدا برای بشر آورده اند تا سعادت و خوشبختی آنان را از هر جهت تأمین نمایند. بدیهی است وقتی اعتقاد داشته باشیم که احکام از علم بی‌پایان خدا سرچشمه گرفته و به حکمت و لطف و مهربانی خدا ایمان داشته باشیم ، نیز بدانیم که پیامبران خدا در تبلیغ و رساندن احکام به هیچ، نحو گرفتار خطا و لغزشی نمی شوند، یعنی به معصوم بودن آن‌ها معتقد باشیم در این صورت با کمال جدّیت و بدون هیچ اضطراب در عمل کردن به دستورهای دینی می کوشیم و هیچ نیازی نمی بینیم از خصوصیات فلسفة احکام و مقرراتی که قرار داده شده است سؤال نماییم، زیرا می دانیم هر چه مقرر شده به خیر و صلاح ما بوده وانبیای الهی در بیان احکام اشتباهی نکرده اند.

   بنابراین، کسانی که پایة‌ توحید و نبوت خود را محکم ساخته اند هیچ گونه تردیدی نخواهند داشت که تمام احکام و مقررات دارای مصالح و فوایدی می‌باشد و فلسفه و علتی دارد گرچه برای ما بیان نشده است.

   حضرت رضا(ع) می‌فرماید: "انّا وجدنا کلّ ما احلّ الله تبارک و تعالی ففیه صلاح العباد و بقائهم و لهم الیه الحاجة التی لا یستغنون عنها و وجدنا المحرّم من الاشیاء لا حاجة للعباد إلیه و وجدنا مفسداً داعیاً الی الفناء والهلاک.

   یعنی: ما می بینیم که خدای متعال چیزهایی را حلال کرده که مردم در زندگی و ادامة آن به آن چیزها نیازمند هستند و برای آنان مصلحت و فایده ای دارد اما چیزهایی را حرام کرده که علاوه بر این که مورد نیاز بشر نیست موجب فساد و فنا و نیستی او می‌باشد.(1)

   بر این اساس دانشمندان می‌گویند احکام شرع تابع مصالح و مفاسد است، یعنی هیچ چیزی بدون جهت حلال یا حرام یا واجب نمی شود. این طور نیست که خداوند شراب را بدون داشتن هیچ مفسده و ضرری حرام کرده باشد یا نماز صبح را بی هیچ مصلحتی واجب کرده باشد.

   البته وقتی که گفته می‌شود در احکام، مصالح و مفاسد در نظر گرفته شده نباید فوراً فواید و مضارّ جسمی و بهداشتی و خلاصه خواص مادّی در ذهن خطور کند،‌ بلکه فواید جسمی، روحی، فردی،‌ اجتماعی و هر نوع فایدة دیگر که فرض شود همه در احکام الهی منظور گردیده و بر اساس آن‌ها احکام صادر شده است.

   فلسفه و علّت اکثر احکام بیان نشده، فقط فلسفه و علّت یا حکمت برخی از احکام بیان شده ، آن هم به اندازة فکر شنوندگانی که مطالب توسط ائمه به آنان القا می شده: مثلاً امام رضا(ع) دربارة علّت وجوب زکات می‌فرماید:‌ "و علّة الزکوة من أجل قوت الفقراء و تحصین اموال الاغنیاء"؛ علت وجوب زکات این است که فقرا به نوایی برسند و اموال اغنیا از بلاها و آفات حفظ شود. این بدان جهت است که امامان شمه‌ای از مصالح وحقایقی که در باطن احکام وجود دارد به اطلاع مردم برسانند تا مؤمنان و مسلمانان، نسبت به احکام الهی و واقعیات و حقایقی که در باطن تمام احکام الهی است بیشتر آگاهی یابند؛ نیز متوجه شوند که تمام احکام الهی از این نوع است که سعادت و خوشبختی انسان ها با حقایق عالم هستی ارتباط دارد و همه این احکام در جهت سعادت و خوشبختی انسان ها است، اگر چه فهم بعضی از موارد ذکر شده برای انشان های عادی مشکل است، ‌تا چه رسد به این که تمام آن‌ها بیان شود.

پی نوشت ها :

1 - علل الشرایع، ج2، باب 385، ص 316، شمارة 43.

2 - همان، باب 90، ص 68.

 

 


محمد رضا بهروز :: 85/5/4:: 10:57 صبح

در دنیای جدید که دنیای اطّلاعات و ارتباطات نامگذاری شده، ماهواره یکی از وسایل ارتباط می باشد، که برای انتقال اطّلاعات، تبادلات فرهنگی، علمی و سیاسی بکار می رود. اما در حال حاضر عمدتاً این وسیله ارتباطی در اختیار کمپانی ها و کشورهای استکباری و صهیونیستی قرار دارد؛ و این کشورهای ابرقدرت از این وسیله برای استحالة فرهنگی کشورها، و دستیابی به اهداف استعماری خود بهره می برند. از اینرو لازم است از استفاده بی قید وشرط از این وسیلة ارتباطی، جلوگیری بعمل آید.

  مقام معظم رهبری نیز در پاسخ به سؤالی که در همین زمینه از ایشان پرسیده شده، می فرمایند :

"استفاده از این دستگاه برای دیدن و شنیدن برنامه های علمی یا قرآنی و مانند آن، هر چند فی نفسه مانعی ندارد، ولی به دلیل اینکه برنامه هایی که از طریق ماهواره توسط دولت های غربی، و بیشتر کشورهای همسایه پخش می شود، غالباً در بردارنده آموزش افکار گمراه کننده، تحریف حقایق و همچنین برنامه های لهو و لعب و فساد است،‌و حتی مشاهده برنامه های علمی یا قرآنی از طریق آنها، موجب وقوع در فساد و ارتکاب حرام می گردد، استفاده از آنتن های ماهواره ای برای دیدن برنامه ها، شرعاً حرام است. مگر آنکه برنامه های مفید علمی یا قرآنی محض باشند، و مشاهدة آنها مستلزم هیچ فساد یا ابتلا به عمل حرامی نباشد. البته اگر قانونی باشد، باید مراعات شود." (1)

لازم به ذکر است که طبق قانونی که در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است، استفاده از ماهواره برای مردم مجاز نمی‌باشد؛ و تنها برای ارگانهای خاصی مجاز می باشد.

 آیت ا...مکارم شیرازی، از مراجع عظام تقلید نیز در خصوص استفاده از ماهواره می فرمایند : "با توجه به اینکه برنامه های مخرب ماهواره بیش از برنامه های مفید آن است، قرار دادن آن در اختیار عموم جایز نیست." (2)

 منابع و مآخذ :

1. مسایل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج3، ص190

2. مسایل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج3، ص190

 

 



:: آرشیو ::

:: کل بازدید ها ::

224704

 

::بازدید امروز ::

0

دی 1384
بهمن 1384
خرداد1385
تیر 1385
مرداد 1385

::جستجوی وبلاگ::

 

:جستجو

با سرعتی بی‏نظیر و باورنکردنی
متن یادداشت‏ها و پیام‏ها را بکاوید!

 

::اشتراک::

 

 

::وضعیت من در یاهو::